PROJEKT EPI-GUARD – ZMNIEJSZENIE DYSPROPORCJI ZDROWOTNYCH W PROGRAMACH SZCZEPIEŃ I RACJONALNYM STOSOWANIU ANTYBIOTYKÓW w AMBULATORYJNEJ OPIECE ZDROWOTNEJ W POLSCE
Projekt Realizowany z Funduszu Współpracy Dwustronnej w ramach Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego
Fundacja Instytut Profilaktyki Zakażeń wraz z norweskimi partnerami Dyrekcją ds. Zdrowia i Instytutem Zdrowia Publicznego we współpracy ze Stowarzyszeniem Higieny Lecznictwa oraz grupą ekspertów, realizuje projekt dedykowany poprawie efektywności programu szczepień ochronnych oraz zapobieganiu lekooporności w wyniku racjonalnego stosowania antybiotyków w podstawowej opiece zdrowotnej. Operatorem projektu ze strony Polski jest Ministerstwo Zdrowia RP.
UZASADNIENIE REALIZACJI PROJEKTU
W 2017 r. w ramach projektu „Promocja szczepień i wsparcie dla lekarzy w zakresie skutecznego przekonywania rodziców o bezpieczeństwie szczepień, na podstawie transferu wiedzy i doświadczeń z Norwegii” realizowanego przy dofinansowaniu ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014 oraz budżetu państwa, przeprowadzono badanie ankietowe lekarzy POZ badające wiedzę lekarzy o szczepionkach oraz sposobach przekazywania informacji o bezpieczeństwie i ryzkach zaszczepienia dzieci. Badanie wskazało, że lekarze posiadają odpowiednią wiedzę w zakresie szczepień, ale brakuje ogólnodostępnych rzetelnych i wiarygodnych źródeł informacji o szczepieniach dla personelu medycznego, jak również nowoczesnych narzędzi umożliwiających skuteczne działania w starciu z antyszczepionkowymi trendami. Dlatego też w ramach projektu zostaną opracowane nowoczesne narzędzia, w tym informatyczne, ułatwiające kadrze medycznej dostęp do najnowszych zdobyczy wakcynologii, zarówno w warstwie klinicznej jak i w zakresie podstaw teoretycznych. Narzędzia te będą pomocne w codziennej pracy kadry medycznej, umożliwią bieżącą aktualizację wiedzy i informacji, uzyskanie wskazówek postępowania, jak również optymalizację decyzji związanych m.in. z kwalifikowaniem niepożądanych odczynów poszczepiennych, a także wznawiania przerwanych szczepień zgodnie z najnowszymi wytycznymi międzynarodowych i krajowych ekspertów. Obecne zagrożenia epidemiologiczne, a także problemy związane z aktywnością ruchów antyszczepionkowych i rosnącą opornością na leki wymagają szybkich i ukierunkowanych interwencji w dziedzinie zdrowia publicznego. Celem krajowego programu szczepień jest zapewnienie odporności populacji, co oznacza, że 95% lub więcej populacji powinno być zaszczepione. Tak wysoki odsetek zaszczepionej populacji skutecznie zapobiega rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych, chroniąc nie tylko tych, którzy się zaszczepili, ale także tych, którzy nie mogli być szczepieni z powodu przeciwwskazań medycznych. Pomimo wysokiego odsetka populacji dzieci chronionych szczepieniami, liczba rodziców odmawiających szczepień stopniowo rośnie, co w ciągu najbliższych kilku lat nieuchronnie doprowadzi do powrotu chorób, które wcześniej były pod kontrolą. Pandemia dodatkowo spowodowała przerwanie szczepień w wielu przypadkach, także skomplikowała dostęp do placówek medycznych.
Brak przestrzegania rutynowych szczepień prowadzi do wzrostu zachorowalności i stosowania antybiotyków, a tym samym do zwiększonego ryzyka oporności na leki. W ostatnich latach podjęto różne działania w celu promowania szczepień i przeciwdziałania dezinformacji, która pojawia się głównie w mediach społecznościowych na temat działań niepożądanych i długoterminowych powikłań u zaszczepionych dzieci, jednocześnie wskazując korzyści dla całej populacji wynikające ze szczepień ochronnych.
Drugim poważnym problemem, który stanowi zagrożenie dla zdrowia publicznego XXI wieku, jest szybko rosnąca oporność na antybiotyki wśród wielu niebezpiecznych bakterii. Międzynarodowe organizacje medyczne uznają odporność bakterii za najszybciej rosnące globalne zagrożenie dla zdrowia epidemii. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia, w 2050 roku około 10 milionów ludzi będzie umierać rocznie z powodu zakażeń opornych na antybiotyki, więcej niż z powodu raka i cukrzycy razem wziętych. Dlatego konieczne są szeroko zakrojone środki zapobiegawcze. Rozprzestrzenianie się bakterii chorobotwórczych opornych na kluczowe antybiotyki powoduje niezdolność do skutecznego leczenia zakażeń, co skutkuje wysoką śmiertelnością i dużą liczbą nieodwracalnych powikłań. Rośnie zagrożenie utratą skuteczności antybiotyków. Jest to wynikiem nadmiernego i niewłaściwego stosowania antybiotyków nie tylko w leczeniu pacjentów, ale także w przemyśle.
W ostatnich latach podjęto różne działania głównie w zakresie leczenia szpitalnego, na przykład Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków (NPOA), identyfikującego problem, określającego trendy oporności na leki, ogólne zalecenia dotyczące leczenia, ale nie przekładają się one na bezpośrednie wsparcie lekarzy w podejmowaniu decyzji terapeutycznych. W ramach projektu opracowane zostaną nowoczesne narzędzia informatyczne, ułatwiające dostęp do najnowszych zmian mikrobiologicznych przez personel medyczny placówek służby zdrowia, umożliwiające wdrożenie szybkiej ukierunkowanej diagnostyki mikrobiologicznej, śledzenie trendów w zakresie oporności na leki, najnowsze informacje w dziedzinie farmakologii w celu optymalizacji leczenia zakażeń.
Personel medyczny, w szczególności podstawowa opieka zdrowotna, potrzebuje nowoczesnych narzędzi w walce z postawami antyszczepionkowymi, a także w zakresie monitorowania działań niepożądanych, a także uzupełniania przerywanych szczepień. Wcześniejsze badania wykazały, że brakuje ogólnodostępnych, rzetelnych i wiarygodnych źródeł informacji o szczepieniach i racjonalnej antybiotykoterapii dla personelu medycznego, jak również nowoczesnych narzędzi umożliwiających skuteczne działania w sytuacji opóźnionych szczepień, dużej aktywności ruchów antyszczepionkowych oraz narastającej lekooporności. W aktualnej sytuacji, konieczne jest także upowszechnienie wiedzy o potrzebie powszechnych szczepień ochronnych oraz redukcji rozpowszechnienia lekoopornych superbakterii, które należą do największych zagrożeń zdrowia publicznego na świecie.
W ramach projektu zostaną opracowane raporty dotyczące aktualnej sytuacji z zakresie realizacji programu szczepień oraz zagrożeń związanych z lekoopornością w POZ, ze szczególnym uwzględnieniem efektów pandemii COVID-19 oraz wojny w Ukrainie. W wywiadach i badaniu ankietowym określone zostaną najpilniejsze potrzeby w POZ w zakresie realizacji celów projektu. Na podstawie zgromadzonych informacji opracowane zostaną nowoczesne narzędzia, dostępne on-line, ułatwiające kadrze medycznej dostęp do najnowszej wiedzy w dziedzinie wakcynologii i mikrobiologii, umożliwiające skuteczną realizację programu szczepień oraz optymalizacji leczenia zakażeń. Narzędzia te będą pomocne w codziennej pracy z pacjentem, umożliwią bieżącą aktualizację wiedzy i informacji, uzyskanie wskazówek postępowania, jak również optymalizację decyzji związanych m.in. z kwalifikowaniem niepożądanych odczynów poszczepiennych, uzupełniania opóźnionych szczepień zgodnie z najnowszymi wytycznym, uzyskanie wskazówek postępowania, jak również optymalizację decyzji związanych m.in. z rozpoznawaniem i leczeniem zakażeń bakteryjnych zgodnie z aktualnymi wytycznymi międzynarodowych i krajowych ekspertów, co umożliwi zwiększenie trafności w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przyczyni się do zmniejszenia ryzyka narastania lekooporności.
GŁÓWNE CELE PROJEKTU
1. zmniejszenie nierówności zdrowotnych poprzez poprawę dostępu do profilaktyki i leczenia chorób zakaźnych w oparciu o nowoczesne narzędzia i aktualną wiedzę medyczną,
2. poprawa bezpieczeństwa i jakości opieki zdrowotnej poprzez optymalizację realizacji programu szczepień i terapii zakażeń, z uwzględnieniem zmniejszenia ryzyka oporności na kluczowe antybiotyki.
GŁÓWNE ZADANIA PROJEKTU
Zadanie 1. Działania w zakresie szczepień ochronnych
1.1. Przygotowanie wstępnego sprawozdania na temat wpływu pandemii na Krajowy Program Szczepień. Uznanie obecnej sytuacji na podstawie badania opinii personelu medycznego (wizyta / wideokonferencja i ankieta online w reprezentatywnych wybranych placówkach podstawowej opieki zdrowotnej w dwóch regionach kraju ze znaczną różnicą w dysproporcjach zdrowotnych zgodnie z aktualnymi danymi dotyczącymi zdrowia publicznego.
Opis – Na podstawie danych z lokalnych inspektoratów sanitarnych, placówek podstawowej opieki zdrowotnej i wspólnych opinii rodziców, wstępny raport na temat wpływu pandemii na Krajowy Program Szczepień zostanie przygotowany i przedstawiony podczas międzynarodowej konferencji. Następnie, in współpracy z norweskimi partnerami i na podstawie wizyty / wideokonferencji w wybranych placówkach, zostanie opracowany kwestionariusz online w celu oceny luk w wiedzy podstawowej opieki zdrowotnej, które zostaną wysłane do 40 placówek wybranych w 2 województwach o różnym poziomie potrzeb zdrowotnych określonych na podstawie potrzeb zdrowotnych map ministerstwa zdrowia.
1.2. Analiza wyników badań i przygotowanie sprawozdania, z uwzględnieniem trudności w dostępie do nowoczesnych narzędzi, wpływu pandemii na wdrażanie szczepień ochronnych, potrzeb oraz wymagań merytorycznych i technologicznych opracowanego narzędzia
Opis – przeprowadzona zostanie analiza wyników badań, przygotowany zostanie raport na temat skali nierówności i ich przyczyn, a także priorytety i założenia dotyczące rozwoju algorytmów i narzędzi poprawy szczepień w podstawowej opiece zdrowotnej. Wyniki analizy będą konsultowane z norweskimi partnerami.
1.3. Opracowanie algorytmu wspierającego wdrażanie rutynowych szczepień przeciwko 14 chorobom zakaźnym (gruźlica, wirusowe zapalenie wątroby typu B, błonica, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Hib, rotawirus, choroba pneumokokowa, świnka, odra, różyczka, ospa wietrzna, choroba meningokokowa), biorąc pod uwagę kwalifikacje do szczepienia, identyfikację przeciwwskazań do szczepień, uzupełnienie opóźnionych i przerwanych szczepień.
Opis – algorytm zostanie opracowany przy użyciu istniejących protokołów międzynarodowych np. wersja CDC: CoCASA, WHO i zalecenia norweskiego programu szczepień dla dzieci. Algorytm będzie wspierał decyzje pracowników służby zdrowia dotyczące wyboru rutynowych szczepionek w zależności od indywidualnych wskazań medycznych oraz ułatwi opracowanie indywidualnych schematów szczepień w przypadku opóźnionych szczepień. Projekt algorytmu będzie konsultowany z norweskimi partnerami.
1.4. Opracowanie i opracowanie modelu narzędzia informatycznego ułatwiającego wykorzystanie algorytmu i aktualnej wiedzy w dziedzinie szczepień
Opis – model narzędzia informatycznego zostanie opracowany w celu wsparcia wykorzystania opracowanego algorytmu procedury i aktualnej wiedzy medycznej w gabinecie lekarskim podczas konsultacji z pacjentem
1.5. testowanie i pilotażowe wdrażanie narzędzia informatycznego w dwóch wybranych placówkach podstawowej opieki zdrowotnej w obu regionach oraz ocena jego przydatności w codziennej praktyce
Opis – opracowane narzędzie informatyczne zostanie przetestowane w dwóch klinikach podstawowej opieki zdrowotnej w celu określenia jego skuteczności, praktycznego wykorzystania i kierunków dalszego rozwoju.
Oczekiwane wyniki zadania 1
W wyniku pierwszego etapu projektu (zadanie 1.1 i 1.2) kluczowe informacje będą gromadzone na podstawie kwestionariusza i wywiadów, dostępnych danych statystycznych, administracyjnych i medycznych, które umożliwią identyfikację potrzeb i problemów oraz pozwolą określić najważniejsze warunki realizacji kolejnych etapów projektu.
W drugiej fazie projektu (zadanie 1.3 i 1.4), w oparciu o aktualną wiedzę, opracowany zostanie skuteczny algorytm i przyjazne dla personelu medycznego narzędzie informatyczne, umożliwiające wykorzystanie zgromadzonej wiedzy w czasie rzeczywistym podczas konsultacji z pacjentem w sali szczepień.
W trzeciej fazie projektu opracowane narzędzie będzie codziennie testowane pod względem jego szerokiej realizacji i możliwości dalszego rozwoju.
Zadanie 2. Działania w dziedzinie antybiotykoterapii
2.1. Uznanie obecnej sytuacji na podstawie badania opinii personelu medycznego (wizyta / wideokonferencja i ankieta online w losowo wybranych placówkach podstawowej opieki zdrowotnej w dwóch regionach kraju, ze znaczną różnicą w dysproporcjach zdrowotnych zgodnie z aktualnymi danymi dotyczącymi zdrowia publicznego.
Opis – we współpracy z norweskimi partnerami i na podstawie wizyty / wideokonferencji w wybranych 2 podstawowych placówkach, zostanie opracowany kwestionariusz online w celu oceny potrzeb podstawowej opieki zdrowotnej, który zostanie wysłany do 40 placówek wybranych w 2 regionach o różnym poziomie potrzeb zdrowotnych.
2.2. Analiza wyników badań i przygotowanie sprawozdania, z uwzględnieniem trudności w dostępie do nowoczesnych narzędzi, wpływu pandemii na wdrażanie ostrożnych stosowania antybiotyków, luk w wiedzy oraz wymogów merytorycznych i technologicznych
Opis – przeprowadzona zostanie analiza wyników badań, przygotowany zostanie raport na temat skali nierówności i ich przyczyn, a także priorytety i założenia dotyczące rozwoju algorytmów leczenia i narzędzi poprawy szczepień w podstawowej opiece zdrowotnej. Wyniki analizy będą konsultowane z norweskimi partnerami.
2.3. Dostosowanie i wdrożenie planu działania w zakresie wdrażania istniejących wytycznych dotyczących stosowania antybiotyków w praktyce ogólnej, wspierającego wybór leczenia antybiotykami, z uwzględnieniem zmniejszenia ryzyka oporności na antybiotyki.
Opis – plan działania będzie dostosowany do wspierania decyzji pracowników służby zdrowia dotyczących wyboru antybiotyków w zależności od indywidualnych wskazań medycznych i oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Dostosowany projekt planu działania będzie konsultowany z norweskimi partnerami.
2.4. Projektowanie i opracowywanie modelu narzędzia informatycznego, np.
Opis – model narzędzia informatycznego zostanie opracowany w celu wsparcia wykorzystania opracowanego algorytmu procedury i aktualnej wiedzy medycznej w gabinecie lekarskim podczas konsultacji z pacjentem.
2.5. Testowanie i pilotażowe wdrażanie narzędzia informatycznego w dwóch wybranych klinikach podstawowej opieki zdrowotnej w obu regionach oraz ocena jego przydatności w codziennej praktyce.
Opis – opracowane narzędzie informatyczne zostanie przetestowane w dwóch klinikach podstawowej opieki zdrowotnej w celu określenia jego skuteczności, praktycznego wykorzystania i kierunków dalszego rozwoju.
Oczekiwane wyniki zadania 2:
W wyniku pierwszego etapu projektu (zadanie 2.1 i 2.2) kluczowe informacje będą gromadzone na podstawie kwestionariusza i wywiadów, dostępne dane statystyczne, administracyjne i medyczne, które umożliwią identyfikację potrzeb i problemów, pozwolą określić najważniejsze warunki realizacji kolejnych etapów projektu.
W drugiej fazie projektu (zadanie 2.3 i 2.4), w oparciu o aktualną wiedzę, opracowany zostanie skuteczny plan działania i algorytm procedur oraz przyjazne personelowi medycznemu narzędzie informatyczne, umożliwiające wykorzystanie zgromadzonej wiedzy w czasie rzeczywistym podczas konsultacji z pacjentem.
W trzeciej fazie projektu opracowane narzędzie będzie codziennie testowane pod względem jego szerokiej realizacji i możliwości dalszego rozwoju.
Zadanie 3. Szkolenie i rozpowszechnianie opracowanych narzędzi i ocena projektu
3.1. Opracowanie i administrowanie stroną internetową poświęconą projektowi
3.2. Zarządzanie projektami
3.3. Szkolenie personelu medycznego w celu podniesienia poziomu praktycznej wiedzy w dziedzinie szczepień ochronnych i ostrożnego stosowania antybiotyków.
3.4. Ocena szkoleń i narzędzi informatycznych, a także propozycje poprawy na podstawie ankiety.
3.5. Upowszechnianie wyników uzyskanych podczas realizacji projektu i wdrażania opracowanych narzędzi.
Oczekiwane wyniki zadania 3:
W wyniku realizacji tego etapu projektu poprawi się kompetencje i świadomość, a także praktyczna wiedza personelu medycznego w zakresie projektu. Efekty projektu zostaną ocenione, a wyniki zostaną rozpowszechniane. W wyniku wdrożenia opracowanych narzędzi usprawni się wdrażanie szczepień ochronnych oraz poprawi się jakość i bezpieczeństwo leczenia pacjentów, biorąc pod uwagę zmniejszenie ryzyka rozwoju oporności na antybiotyki.
Projekt jest skierowany do poniższych grup:
1. Bezpośrednia grupa docelowa – personel medyczny podstawowej opieki zdrowotnej – lekarze, pielęgniarki i położne
2. Pośrednie grupy docelowe:
a. dzieci i dorośli w ramach programu szczepień, ich rodziny
b. pacjentów z objawami zakażenia, ich rodziny
c. podmioty opieki zdrowotnej
d. decydenci odpowiedzialni za planowanie i wdrażanie działań w zakresie zdrowia publicznego
e. zainteresowane strony: instytucje i organizacje pozarządowe zaangażowane w działania związane z nierównościami zdrowotnymi / w dziedzinie szczepień i stosowania antybiotyków, decydenci, farmaceuci, system edukacyjny
f. naukowcy i naukowcy z wyżej wymienionych dziedzin
W ramach naszego projektu opracowujemy nowoczesne narzędzia, w tym narzędzia informatyczne, ułatwiające personelowi medycznemu dostęp do najnowszych osiągnięć w zakresie wakcynologii oraz racjonalnego stosowania antybiotyków i innych praktyk kontroli zakażeń. Narzędzia te będą pomocne w codziennej pracy personelu medycznego, umożliwią bieżącą aktualizację wiedzy i informacji, uzyskanie wytycznych dotyczących postępowania, a także optymalizację decyzji związanych z niepożądanych reakcji na szczepienia, a także wznowienie przerwanych szczepień zgodnie z najnowszymi wytycznymi ekspertów międzynarodowych i krajowych. Jednym z zadań promocyjnych będzie opracowanie i administrowanie witryny internetowej, dostępna będzie ona dla każdego zainteresowanego tematem szczepień i antybiotyków. Najważniejszym aspektem informacyjnym projektu będzie szkolenie personelu medycznego w celu podniesienia poziomu praktycznej wiedzy w dziedzinie szczepień ochronnych i ostrożnego stosowania antybiotyków. Podczas każdego szkolenia uczestnicy otrzymają materiały szkoleniowe oraz ankiety na podstawie których zostanie przeprowadzona analiza oceny spotkania. Wyniki uzyskane podczas realizacji projektu i jego wdrażania będą rozpowszechniane.